Choroby autoimmunologiczne skóry głowy

Choroby autoimmunologiczne skóry głowy są dość częste i  łączy je nasilona utrata włosów. Może to być łysienie niebliznowaciejące, czyli takie, gdzie po leczeniu włosy odrosną lub bliznowaciejące, gdzie nie ma szansy na odrost. Liszaj płaski, Hashimoto czy łuszczyca należą do grupy schorzeń autoimmunizacyjnych, w których organizm zwalcza swoje własne komórki. Choroby te mają podłoże genetyczne, ale często to czynniki zewnętrzne (środowiskowe), leki czy styl życia powodują ich rozwinięcie. Dziś wiemy też, że indukować ich rozwój może nasilony stres.

Łysienie plackowate

Cierpi na nie ok. 2% populacji, ale wciąż mówi się o niej niewiele. Zaczyna się dość wcześnie – czasem nawet w dzieciństwie, ale najczęściej diagnozuje się je w okolicach trzydziestego roku życia. Ma bardzo charakterystyczny obraz w postaci owalnych ognisk wyłysienia na skórze owłosionej głowy, ale też na ciele. Inny typ tego łysienia to tzw. łysienie uogólnione, gdzie tracimy włosy na całym ciele (np. brwi, rzęsy, włosy pod pachami czy w okolicach intymnych). Wyróżniamy dodatkowo łysienie plackowate:

-wężykowate,
-pasmowate,
-odwrócone,
-rozsiane,
-siateczkowate.

W chorobie dochodzi do nasilonego stanu zapalnego, który wpływa na mieszek włosowy, a ten w efekcie przestaje produkować włos. Dobra wiadomość jest taka, że łysienie plackowate można leczyć, a włosy mogą odrosnąć (czasem nawet samoistnie). Specjaliści często łączą występowanie choroby ze stresem. Nie potwierdziły tego badania, ale praktyka kliniczna pokazuje, że są podstawy by tak podejrzewać.  W badaniu trichoskopowym widzimy: włosy wykrzyknikowe, włosy połamane, czarne kropki, zatkane ujścia mieszków włosowych.

Choroba Hashimoto

Dziś mówi się, że w Polsce jest „nadrozpoznawalność” choroby Hashimoto. Oznacza to, że jest diagnozowana, mimo że pacjenci nie mają wymaganych objawów klinicznych. Nazywa się je potocznie autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy. W tej chorobie najczęściej dochodzi do utraty włosów w typie telogenowym. Czasem dochodzi również do rozwinięcia się łysienia plackowatego. Po zastosowaniu leczenia włosy odrastają. Sama terapia Hashimoto nie cofnie natomiast objawów łysienia plackowatego.

Łuszczyca

Społeczne tabu związane z łuszczycą niestety trwa od lat, cierpi na nią 2% ludzi. Obraz choroby jest bardzo charakterystyczny – na rumieniowym tle pojawiają się łuszczące się blaszki. Mechanizm choroby polega na skróceniu czasu przemiany naskórka – z 28 dni do kilku. Może mieć charakter układowy i obejmować również stawy. Połowa pacjentów z łuszczycą ma zmiany na owłosionej skórze głowy, u 25% osób zmiany będą występowały tylko na głowie. Często zmiany lokalizują się na linii włosów. Co ciekawe, pacjenci z zajętym zmianami skalpem są kwalifikowani do leczenia biologicznego.  W badaniu trichoskopowym widzimy: blaszki łuszczycowe, naczynia krwionośne (czerwone kropeczki i globule).

Toczeń rumieniowaty

To choroba wielonarządowa, która oprócz skóry atakuje nerki, płuca czy układ nerwowy. Może przebiegać z łysieniem niebliznowaciejącym, a obraz skóry głowy jest w nim niecharakterystyczny, stąd częste trudności diagnostyczne. Nawet w badaniu trichoskopowym specjalista może brać pod uwagę także niedobór żelaza czy choroby
tarczycy. U połowy pacjentów pojawiają się zmiany na skórze głowy i dochodzi do przerzedzania owłosienia. U wielu z nich ten objaw wystąpi na początku choroby, więc często trafiają do trychologów.  Warto wspomnieć jeszcze o toczniu ogniskowym, w którym dochodzi do łysienia bliznowaciejącego. Pojawiają się zapalne ogniska rumieniowe, które z czasem zmieniają się w obszary lśniącej, gładkiej skóry, na której włosy już nie odrosną. Naciek zapalny jest w tej odmianie tocznia dość charakterystyczny – widać spory rumień i objawy stanu zapalnego. W badaniu trichoskopowym widzimy: tzw. pająki na żółtym polu, czyli skłębione naczynia
lokalizowane na żółtawym czopie, włosy wykrzyknikowe

Liszaj płaski

Liszaje mogą występować na skórze i błonach śluzowych. Ten występujący na skórze głowy nazywamy okołomieszkowym. Mamy tu odmianę klasyczną, ale do tej grupy należy też łysienie czołowe bliznowaciejące czy zespół Grahama Little. Odmiana okołomieszkowa przebiega z łysieniem bliznowaciejącym. W zespole Grahama-Little występuje triada objawów – łysienie bliznowaciejące w obrębie głowy, łysienie niebliznowaciejące dołów pachowych lub okolic genitaliów, pojawiają się też
charakterystyczne dla liszaja grudki przymieszkowe (ze świądem lub bez).  W odmianie klasycznej zmiany lokalizują się głównie na wierzchołku głowy i w części
ciemieniowej, przy łysieniu – w części czołowej i czołowo-skroniowej. Te jednostki chorobowe są z tej samej grupy, ale mają inną lokalizację i objawy. W łysieniu czołowym wyraźnie przesuwa się linia włosów, a czoło staje się wyższe. Często chorują osoby w różnych pokoleniach w rodzinie, np. córka, mama i babcia. Warto zwrócić uwagę na tzw. objaw „samotnego włosa” – włosy, które pozostają pojedynczo na czole. Kluczowe dla rozpoznania będzie badanie histopatologiczne. Leczenie może pomóc zatrzymać rozwój choroby, ale nie cofnie już istniejących ubytków włosów.  W badaniu trichoskopowym widzimy: charakterystyczne łuszczenie naskórka (mankiet z łuski wokół włosa), brak widocznych ujść mieszków włosowych. W liszaju widać mleczno- rumieniowe obszary. W łysieniu czołowym bliznowaciejącym go nie zauważymy.

Trudności diagnostyczne

Często określenie czy mamy do czynienia z łuszczycą, czy z łojotokowym zapaleniem skóry jest trudne, bo pod trichoskopem widzimy podobne objawy. Wtedy robimy badanie biopsyjne, choć i to nie zawsze daje rozwiązanie. Ważne jest, aby współpracować z histopatologiem, który ma spore doświadczenie w dermatologii. Początkowe leczenie tych chorób jest podobne, ale w trakcie rozwoju i leczenia powinniśmy już wiedzieć więcej. Czasem też trudno jest różnicować liszaj płaski mieszkowy i ogniskową postać tocznia. Tu badanie trichoskopowe zwykle przynosi odpowiedź. Czasem łysienie androgenowe trzeba rozróżnić z łysieniem plackowatym rozlanym.

Leczenie stosowane w chorobach autoimmunologicznych skory głowy:
-miejscowe
-farmakologiczne (immunosupresyjne)
-nowa generacja: leki biologiczne

Im wcześniej choroba zostanie zdiagnozowana, tym więcej może zdziałać specjalista, spowalniając lub ograniczając rozwój choroby.

Skrót wykładu dr n. med. Małgorzaty Marcinkiewicz z konferencji TrichoDay.