Świąd owłosionej skóry głowy

Mechanizm świądu

Swędzenie jest to uczucie, które jest dobrze znane każdemu. Ale co tak naprawdę za tym się kryje? Przede wszystkim trzeba zacząć od omówienia procesu, który powoduje tą dolegliwość. Różnorodne czynniki działają drażniąco na receptory sensoryczne w skórze, które z kolei wysyłają sygnał do naszego mózgu po czym czujemy potrzebę podrapania się. Nasilenie i częstotliwość występowania swędzeń zależy od ilości receptorów, unaczynienia i unerwienia skóry, czyli tak zwanej wrażliwości skóry. Swędzenie w zależności od podłoża, umiejscowienia, czynników, które je powodują można podzielić w różnorodny sposób. Ze względu na czynniki możemy wyróżnić czynniki zewnętrzne i wewnętrzne.

Czynniki wewnętrzne często powodują świąd uogólniony. Ponadto swędzenie podzielić można na rozlane oraz miejscowe. Mogą one mieć podłoże somatyczne albo psychogenne.

Czy pielęgnacja może powodować świąd?

Dobrze znamy to nieprzyjemne uczucie na skórze głowy, kiedy użyliśmy nieodpowiednio dobranego szamponu bądź za dużo kosmetyków do stylizacji. Na pewno każdemu się zdarzało z braku czasu niedokładnie umyć włosy i skórę głowy albo użyć suchego szamponu. Co się dzieje na naszej skórze, że zaczynamy to wyczuwać? W takich sytuacjach mikrocząsteczki tych produktów zalegające na włosach tuż przy skórze zaczynają mechanicznie drażnić receptory co powoduje na początku dyskomfort i swędzenie, a następnie może pojawić się podrażnienie. To wszystko co odczuwamy jest pierwszym sygnałemod naszej skóry, że musimy ją oczyścić i umyć.

… świąd czy suchość?

Nie tylko z powodu zalegania kosmetyków możemy czuć świąd, często może on towarzyszyć też suchości skóry. Dzieje się tak kiedy stosujemy intensywnie oczyszczające lub silnie przeciwłojotokowe szampony. Wówczas usuwamy ochronny biofilm skóry i staje się ona napięta i odwodniona. Świąd skóry spowodowany suchością pojawia się zaraz po umyciu głowy i towarzyszy mu często ściągnięcie i dyskomfort. Natomiast świąd skóry spowodowany zaleganiem kosmetyków i środków do stylizacji pojawia się po dłuższym czasie albo nawet następnego dnia.

Jak zaradzić świądowi skóry głowy w warunkach domowych?

W przypadku zalegania na skórze głowy preparatów trzeba ją oczyścić za pomocą peelingu.

Bardzo ważna jest zmiana szamponu na odpowiednio dobrany do skóry głowy.

Istotne jest również ograniczenie środków do stylizacji i rezygnacja z suchego szamponu.  Jeżeli pacjent zauważył objawy suchości – to z kolei niekoniecznie musi od razu sięgać po szampony intensywnie nawilżające skórę głowy. Decyzja ta może spowodować zaleganie preparatu. Najlepiej zacząć od szamponu micelarnego, który jest neutralny dla skóry, co daje możliwość samoistnej odbudowy biofilmu. Dodatkowo warto pić więcej wody, żeby nawilżać skórę. W przypadku, kiedy dolegliwości nie ustępują, można sięgnąć po poradę trychologa w celu doprania odpowiedniej pielęgnacji.

Świąd skóry głowy przy Łojotoku i ŁZS

W przypadku łojotoku gruczoły łojowe pracują aktywniej wydzielając więcej sebum. Wydzielina będąca skupiskiem komórek sebocytarnych jest bardzo dobrą pożywką dla bakterii, w wyniku czego dochodzi do rozrostu mikroflory bakteryjnej. Nadmiar sebum i bakterii może sprzyjać powstawaniu stanu zapalnego i podrażnienia skóry, która będzie nam o tym sygnalizować świądem. W przypadku zbagatelizowania problemu lub nakładających się czynników, takich jak stres lub warunki atmosferyczne, łojotok może przejść w łojotokowe zapalenie skóry. Ponadto do czynników prowokujących powstawanie łojotoku możemy zaliczyć: zaburzenia hormonalne, zaburzenia gospodarki lipidowej choroby ogólnoustrojowe, choroby związane ze stylem życia oraz dietę.

Problematyczna skóra łojotokowa wymaga odpowiedniej pielęgnacji. Istotą tej pracy domowej są odpowiednio dobrane produkty myjące oraz stosowanie peelingu trychologicznego (szczególnie polecam Mediceuticals TheraRx) w celu prawidłowego oczyszczania skalpu. W przypadku problemów z łojotokiem i ŁZS najlepiej myć głowę rano, albo w ciągu dnia, unikając mycia na wieczór. Jeżeli jednak musimy umyć skórę głowy wieczorem, zalecane jest dokładne wysuszenie włosów i skóry głowy przed snem. Dlaczego to jest takie ważne?

W momencie, kiedy kładziemy się na poduszkę z wilgotnymi włosami, to stwarzamy idealne warunki dla mikroflory bakteryjnej, co może zaostrzyć przebieg i nasilić świąd.

Grzybica i świąd owłosionej skóry głowy

Grzybica owłosionej skóry głowy jest wywoływana przez dermatofity. Jest to rodzaj grzybów bytujących na naszej skórze i wykazujących powinowactwo do keratyny.

Możemy wyróżnić grzybicę powierzchowną i grzybicę głęboką owłosionej skóry głowy.

Grzybica powierzchowna jest najczęściej spotykana. Objawia się ogniskami złuszczającego się naskórka z stanem zapalnym i zmianami w obrębie łodygi włosa.

W zależności od rodzaju grzybicy, włosy mogą być matowe, suche i szorstkie bądź ułamane u nasady, z wyglądu przypominające zmiany jak w łysieniu plackowatym.

W przypadku występowania długotrwałego łupieżu oraz świądu skóry głowy należy zgłosić się do specjalisty w celu zdiagnozowania problemu i włączenia terapii.

Grzybica głęboka przebiega z zapalnymi naciekami oraz ropnymi zmianami w ujściach mieszków włosowych. Wymaga szybkiego włączenia leczenia przeciwgrzybiczego.

Świąd skóry głowy przy keratozach

Keratozy należą do zmian skórnych z zaburzeniem proliferacji komórek naskórka. Najprostszym objawem, z którym każdy przynajmniej raz w życiu się spotkał jest łupież. Etiopatogeneza zmian łupieżowych jest wieloczynnikowa. Może być spowodowany złą pielęgnacją, suchością, zabiegami fryzjerskimi lub chorobami skórnymi jak ŁZS, AZS, grzybica i łuszczyca. Możemy wyróżnić łupież drobnopłatkowy, grubopłatkowy oraz łupież tłusty i suchy.

W walce z łupieżem lub inną keratozą bardzo dobrze sprawdzają się produkty (szampony i lotiony) z Piroctone Olamine, która wykazuje działanie przeciwzapalne oraz bakterio- i grzybobójcze (np. Alcantara Dandruff). Można takie szampony stosować zarówno w celach terapeutycznych w walce z łupieżem oraz w celach profilaktycznych zapobiegają nawrotom łupieżu. Natomiast preparaty zawierające w swoim składzie ketokonazol dobrze poradzą sobie z łupieżem tłustym.

Warto terapię przeciwłupieżową wspomóc suplementacją witaminy D3, która będzie regulować proliferacje komórek skóry.

Świąd – nieodzowny przy łuszczycy

Łuszczyca jest to choroba o przewlekłym i nawrotowym przebiegu, cechująca się świądem i zwiększoną proliferacją naskórka, a klinicznie złuszczającymi wykwitami grudkowymi, ustępującymi bez pozostawienia śladów. Łuszczyca może się ograniczyć do występowania w obrębie owłosionej skóry głowy lub zajmować równocześnie inne partie ciała. Etiologia tej choroby cały czas ewoluuje.

Łuszczyca jest chorobą autoimmunologiczną o uwarunkowaniach genetycznych z określonymi antygenami. Często jej induktorem jest silny stres lub przeżycia emocjonalne.

Autoimmunologiczne procesy łuszczycowe zachodzące w skórze są powiązane z limfocytami T, które powodują miejscowy jałowy stan zapalny i poprzez szereg reakcji immunologicznych w komórkach.

Efektem tych reakcji jest aż 8-krotnie skrócony czas trwania cyklu komórkowego w naskórku doprowadzający do nieprawidłowej proliferacji naskórka. W wyniku tej dysfunkcji pojawia się ognisko z nawarstwionym naskórkiem.

Stan zapalny może być pojedynczą zmianą lub może dotyczyć całej owłosionej skóry głowy. W momencie, kiedy łuska mocno przylega do skóry możemy wyczuwać delikatny dyskomfort. Natomiast kiedy łuska zaczyna się złuszczać, obserwujemy objaw łupieżu i odczuwamy nasilający się świąd. Bardzo ważne w tym momencie jest unikanie fizycznego podrażnienia tych zmian. Podrażnienie powstałe na skutek drapania może spowodować pojawienie się kolejnych zmian wzdłuż linii zadrapania po upływie 6-12 dni. Zjawisko to nazywane jest objawem Koebnera, stanowi ono wynik odczynu izomorficznego i nie jest związane z zakażeniem drobnoustrojami.

Miejscowe terapie w walce z łuszczycą polegają na stosowaniu preparatów niwelujących objawy stanu zapalanego, świądu oraz regulujących proliferację komórek skórnych. W terapii łuszczycy polecane są również nowe technologie oparte o system exciplex. Naświetlania systemem exciplex bezpośrednio miejsc zmienionych łuszczycowo pozwalają na inhibicje limfocytów T, niwelując stan zapalny i przywracając piękną i zdrową skórę. Terapia ta może być stosowana na każdą partię ciała łącznie z owłosioną skórą głowy.

Rys. Łuszczyca skóry głowy. Terapia systemem exciplex. Efekt przed (u góry) i po 15 zabiegach (u dołu). Źródło: Instytut Trychologii®

Rys. Łuszczyca skóry głowy. Terapia systemem exciplex. Efekt przed i po 15 zabiegów. Źródło: dr. Gamal.

Świąd przy atopowym zapaleniu skóry

Atopowe zapalenie skóry jest to choroba zaliczana do chorób alergicznych skóry, charakteryzująca się zmianami wypryskowymi z wybitnie nasilonym świądem i lichenizacją. Ma przewlekły i nawrotowy przebieg często z tendencją do wygasania. Etiologia atopowego zapalenia skóry ma charakter genetyczny z uwarunkowaniem immunologicznym w wyniku, którego dochodzi do zwiększonego wydzielania histaminy, prostaglandyn, leukotrienów i proteaz. Substancje te wywołują silny świąd skóry w miejscu zmienionym chorobowo.

Induktor histaminy może być też neuropeptydem – substancją P, która uwalniana jest przez układ nerwowy pod wpływem stresu. Wszystkie histochemiczne procesy przebiegające w skórze w trakcie atopowego zapalenia skóry wykazują zewnętrznie cechy atopii. Do typowych objawów atopii należą skłonności do rogowacenia mieszkowego, suchość, dermografizm, świąd i wrażliwość skóry.

Najczęściej zmiany skórne lokalizują się zgięciach łokciowych i podkolanowych, grzbietach rąk oraz karku, ale też mogą dotyczyć i skalpu. w przypadkach o ciężkim przebiegu zajmują całą powierzchnię skóry.

Postępowanie w przypadku Atopowego Zapalenia Skory polega na odpowiednim nawilżeniu skóry, stosując preparaty z emolientami do pielęgnacji, leki przeciwhistaminowe oraz w mniejszym stopniu leki neuro- i psychotropowe. Nawilżanie i natłuszczanie skóry w przebiegu AZS ma podstawowe znaczenie odbudowujące briofilm  i redukujące uczycie świądu.

Zaburzenia endokrynne

Nadmierne stężenie niektórych hormonów może wtórnie wpływać niekorzystnie na skórę i powodować świąd. Takie działanie obserwujemy przy zwiększonym stężeniu hormonów męskich, które powoduje łysienie androgenowe. W przebiegu tego typu łysienia obserwujemy znaczny łojotok, który może działać drażniąco i zalegać na skórze co powoduje świąd skóry głowy.

Podobną sytuacje możemy zaobserwować przy podwyższonym poziomie kortyzolu, wynikającym z sytuacji stresowej.

Kortyzol – hormon stresu prowokuje układ nerwowy do większej aktywności, czego efektem jest wzmożona praca gruczołów potowych i łojowych.

Zaburzenia hormonalne mogą powodować również suchość skóry. Takie objawy pojawiają się w dysfunkcji układu hormonalnego w niedoczynności tarczycy, przebiegającej z niedoborem tyroksyny i wynikającej z niedostatecznego działania trijodotyroniny. W wyniku tego zaburzenia skóra robi się sucha, zimna, uwidacznia się zmniejszona potliwość i nadmierne rogowacenie naskórka, co powoduje dosyć intensywny świąd skóry. Postępowanie w celu zwalczania swędzeń polega przede wszystkim na wyrównaniu zaburzeń hormonalnych oraz na odpowiedniej pielęgnacji preparatami nawilżającymi jak maski i odżywki przeznaczone do owłosionej skóry głowy.

Neuropatie

Neuropatie to są choroby wynikające z zaburzeń przekazywania impulsów między neuronami w układzie nerwowym. Wyróżnia się:

• neuropatię ośrodkową;
• neuropatię obwodową.

Neuropatia ośrodkowa związana jest przykładowo z guzami mózgu które naciekają i uciskają nerwy, zmianami poudarowymi i tętniakami itd.

Natomiast neuropatia obwodowa odpowiada za zmiany w obrębie nerwów czuciowych. Nerwy czuciowe odbierają sygnały z zewnątrz i za pomocą skóry przekazują do mózgu. Pacjent cierpiący na to schorzenie może odczuwać świąd (uogólniony/miejscowy), mrowienie, drętwienie w okolicy miejsca dotkniętego procesem chorobowym.

Do obwodowych neuropatii możemy zaliczyć neuropatie po zachorowaniu na półpasiec.

Jeżeli mamy do czynienia z oczną albo uszną postacią półpaśca to jako powikłanie możemy mieć do czynienia ze świądem skóry głowy który może się utrzymywać przez wiele miesięcy po ustąpieniu zmian skórnych. Może mu towarzyszyć nerwoból albo może być jedynym objawem.

Do popularnych neuropatii obwodowych należy neuropatia cukrzycowa w której wysoki poziom cukru oraz zmiany w naczyniach odżywiających nerwy powodują demielinizację i zanik obwodowych części nerwów. Efektem tego procesu jest swędzenie, mrowienie i drętwienie na skórze. Im dłużej ten proces trwa tym mniej bodźców jest przekazywane i z czasem dochodzi do całkowitego braku czucia w konkretnej okolicy.

Świąd przy nowotworach skóry

Świąd w kontekście nowotworów owłosionej  skóry głowy jest bardzo ważnym objawem, a czasami jedynym który możemy zaobserwować jako pierwszy. Jest to związane z rozrostem zmiany nowotworowej i naciekiem podłoża. Owłosiona skóra głowy jest obszarem trudnym do obserwacji. Ponadto codziennie poddawana jest wielu zabiegom jak mycie, czesanie, promieniowanie słoneczne i wiele innych parametrów wynikających z codziennego życia.

WAŻNE: Prawidłowa pielęgnacja skóry nie powinna powodować świądu. Jeśli jednak pojawia się uporczywy świąd stale w tym samym miejscu, a dodatkowo towarzyszy mu wyczuwalna palpacyjnie zmiana, wówczas obszar ten powinien być koniecznie skonsultowany z lekarzem.

Rak podstawnokomórkowy jest to najczęstsza postać nowotworów skóry o stosunkowo niewielkiej i tylko miejscowej złośliwości oraz powolnym wzroście. Na ogół nie daje przerzutów. Rak ten pojawia się w starszym wieku, najczęściej po długotrwałej ekspozycji na słońce albo ze stanów przedrakowych (np. plama soczewicowata) najczęściej występuje na twarzy lub na granicy owłosionej skóry głowy, ale może występować też na skórze owłosionej głowy. Najczęściej jest to guzek, który rośnie powoli bez cech zapalenia na skórze. Im głębiej nacieka nowotwór tym bardziej możemy czuć swędzenie.

Rak kolczystokomórkowy jest nowotworem skóry o znacznie większej złośliwości niż rak podstawnokomórkowy, o skłonności do wzrostu naciekającego, dający przerzuty, głownie do węzłów chłonnych. Punktem wyjścia tych nowotworów są stany przedrakowe. A czynnikami prowokacyjnymi są drażnienie mechaniczne, środki chemiczne, przewlekłe działanie promieni słonecznych. Zmiany na skórze mają charakter brodawkujący i wrzodziejący z naciekiem u podstawy, którym może również towarzyszyć świąd.

Czerniak jest to jeden z najbardziej złośliwych nowotworów skóry, który może się pojawić w obrębie znamion barwnikowych lub w skórze niezmienionej. Czerniak guzkowy jest to odmiana czerniaka która najczęściej występuje na skórze owłosionej głowy i niestety ma najcięższy i najszybszy przebieg (od kilku miesięcy do 1 roku). Jest to guzek dosyć szybko powiększający się i ulegający wrzodzeniu.

W kontekście czerniaka warto byłoby poruszyć temat zespołu znamion atypowych. Jest to zespół w przebiegu którego mamy bardzo dużo liczbę znamion na ciele o cechach atopii a mianowicie:

1. są bardzo małe, bądź większe niż zwykłe znamiona,
2. mają nieregularne obrysy i niejednolite zabarwienie,
3. są płaskie lub nierównomiernie wyniosłe w części środkowej (kształt sadzonego jajka),
4. przechodzące bez  ostrej granicy do skóry otaczającej.

Znamiona mogą być rozsiane po całym ciele i skórze owłosionej głowy. Wszystkie atypowe zmiany należy skonsultować z lekarzem.

Choroby układu krwiotwórczego (chłoniaki i inne nowotwory limfo- i mieloproliferacyjne)

Świąd w przypadku tych nowotworów przeważnie jest uogólniony bez zmienionej chorobowo skóry. Jednak objaw świądu jest w tym przypadku niezwykle ważnym sygnałem, gdyż może być zapowiedzią pojawienia się innych objawów onkogennych układu krwiotwórczego nawet za kilka lat.

Świąd psychogenny

Wszystkie wcześniej opisane przypadki, w wyniku których pojawia się świąd miały charakter somatyczny. Natomiast świąd psychogenny jak sama nazwa wskazuje nie ma podłoża organicznego. Jest to rodzaj świądu, który jest tylko złudzeniem naszej psychiki, ale może być równie mocno dokuczliwy jak świąd o podłożu chorobowym. Świąd psychogenny często towarzyszy chorobom psychicznym i psychiatrycznym. Możliwe jest też pojawienie się go u osób zupełnie zdrowych wyniku silnego stresu lub lęku.

Konsultacja u specjalisty trychologa w Warszawie

Podsumowując, świąd owłosionej skóry głowy ma wiele obliczy i może wynikać z błędów związanych z pielęgnacją skóry głowy bądź włosów, ale też może towarzyszyć wielu schorzeniom. Stąd też nie bagatelizujmy tego objawu i w przypadku jego pojawienia się, skorzystajmy z pomocy specjalisty.